BİLGİ SUİSTİMALİ VEYA PİYASA DOLANDIRICILIĞI SUÇLARI HAKKINDA BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜ TEBLİĞİ
(V-102.1)
(21/1/2014 tarihli ve 28889 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.)
Amaç
MADDE 1 –
(1) Bu Tebliğin amacı; bir işlemin bilgi suistimali ve piyasa dolandırıcılığı suçlarından herhangi birini teşkil ettiğine dair bir bilgi veya şüphenin bulunması halinde bu durumun yatırım kuruluşları tarafından Kurula bildirilerek söz konusu suçların önlenmesine ve tespitine katkı sağlamaktır.
Kapsam
MADDE 2 –
(1) Bu Tebliğ, bir işlemin bilgi suistimali ve piyasa dolandırıcılığı suçlarından herhangi birini teşkil ettiğine dair bir bilgi veya şüphenin bulunması halinde yatırım kuruluşları tarafından Kurula yapılması gereken bildirimlerin usul ve esaslarını düzenlemektedir.
Dayanak
MADDE 3 –
(1) Bu Tebliğ, 6/12/2012 tarihli ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun 102 nci maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar ve kısaltmalar
MADDE 4 –
(1) Bu Tebliğde geçen;
a) Banka: 19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanununda tanımlanan bankalardan Kanunun 39 uncu maddesinin dokuzuncu fıkrasında belirtilen yatırım hizmetleri ve faaliyetlerinde bulunan bankaları,
b) Bilgi suistimali: Kanunun 106 ncı maddesinin birinci fıkrasında tanımlanan suçu,
c) Borsa İstanbul: Borsa İstanbul Anonim Şirketini,
ç) İçsel bilgi: Sermaye piyasası aracının değerini, fiyatını veya yatırımcıların yatırım kararlarını etkileyebilecek nitelikteki bilgi, olay ve gelişmeleri,
d) Kanun: 6/12/2012 tarihli ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununu,
e) Kurul: Sermaye Piyasası Kurulunu,
f) Piyasa dolandırıcılığı: Kanunun 107 nci maddesinin birinci ve ikinci fıkralarında tanımlanan suçları,
g) Sürekli bilgi: İçsel bilgi tanımı dışında kalan ve Kurulun özel durumların açıklanmasına ilişkin düzenlemeleri uyarınca açıklanması gerekli tüm bilgileri,
ğ) Şüpheli işlem: Bilgi suistimali ve piyasa dolandırıcılığı suçlarından herhangi birini teşkil ettiğine dair bir bilginin veya şüphenin bulunduğu işlemleri,
h) Yatırım kuruluşu: Aracı kurumlar ile yatırım hizmeti ve faaliyetinde bulunmak üzere kuruluş ve faaliyet esasları Kurulca belirlenen diğer sermaye piyasası kurumlarını ve bankaları
ifade eder.
Bildirimde bulunması gerekenler
MADDE 5 –
(1) Kanunun 102 nci maddesi kapsamında ve bu Tebliğin uygulanmasında şüpheli işlemlerle karşılaştıklarında bildirimde bulunması gerekenler yatırım kuruluşlarıdır.
Bilgi suistimali veya piyasa dolandırıcılığı suçları hakkında bildirim yükümlülüğü
MADDE 6 –
(1) Yatırım kuruluşları karşılaştıkları şüpheli işlemleri en geç beş iş günü içerisinde yazılı olarak Kurula bildirirler.
(2) Bilgi suistimali suçu işlendiğine ilişkin bir bilginin veya şüphenin bulunduğu hallerde yapılacak bildirimler, ihraççıya ilişkin içsel bilgi, sürekli bilgi, bu bilgilere dayalı olarak yapılan işlemler ve işlemlerle ilişkili olan şahısları gösteren; her türlü bilgi, belge, doküman, kimlik bilgisi mevzuat uyarınca tutulan ses kaydı ve diğer delillerle birlikte yapılır.
(3) Piyasa dolandırıcılığı suçu işlendiğine ilişkin bir bilginin veya şüphenin bulunduğu hallerde yapılacak bildirimler, gerçekleştirilen işlemler, işleme konu paylar, birlikte hareket eden kişiler, kullanılan hesaplar, hesapları kullanan şahıslar ve bu kişilerin aralarındaki ilişkiyi gösteren; her türlü bilgi, belge, doküman, kimlik bilgisi, mevzuat uyarınca tutulan ses kaydı ve diğer delillerle birlikte yapılır.
(4) Şüpheli işlem hakkında bildirimde bulunulması veya bulunulacak olması söz konusu işlemlerin yerine getirilmesine engel teşkil etmez.
(5) Kanun ve bu Tebliğ kapsamında bildirim yapılmış olması, 5549 sayılı Kanun ve bu kanuna dayanılarak yürürlüğe konulan mevzuatla getirilen bildirim yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.
(6) 5549 sayılı Kanun ve ilgili mevzuat uyarınca Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığına şüpheli işlem bildirimi yapılmış olması, Kanun ve bu Tebliğ kapsamında yapılması gereken bildirim yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.
Bildirimden doğan sorumluluk ve görevlilerin bildirimi
MADDE 7 –
(1) Bilgi suistimali veya piyasa dolandırıcılığı suçları hakkındaki şüpheli işlemlerin bu Tebliğe uygun bir biçimde bildiriminden nihai olarak yatırım kuruluşu sorumludur. Yatırım kuruluşlarının yönetim kurulu, bu bildirimleri yapmakla yükümlü olarak, kendi mevzuatları uyarınca oluşturulan iç denetim veya teftiş birimlerinin üst düzey yöneticilerinden yeterli sayıda sermaye piyasası ileri düzey lisansına sahip personel görevlendirir ve söz konusu personelin bu Tebliğle belirlenen görev ve sorumluluklarını etkin bir şekilde yerine getirip getirmediklerini kontrol eder. Yönetim kurulu söz konusu kontrol görevini, alacağı yazılı bir yönetim kurulu kararı ile açık bir şekilde bir veya birden fazla yönetim kurulu üyesine devredebilir.
(2) Yatırım kuruluşları Kanunun 102 nci maddesi ve bu Tebliğ kapsamındaki bildirimleri yapmakla görevlendirdiği personeline ilişkin bilgileri (adı, soyadı, göreve başlama tarihi, unvanı, varsa diğer görevleri) ve bu bilgilerdeki değişiklikleri Kurula bildirir.
Bildirimlerin gizliliği ve bildirimde bulunanların korunması
MADDE 8 –
(1) Kurula bildirimde bulunanlar, özel kanunlarda hüküm bulunsa dahi, Kanunun 102 nci maddesi ve bu Tebliğ kapsamında yapılan bildirimler ve bildirimde bulunulanlar hakkında, mahkeme, savcılık ve Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı dışında, işleme taraf olanlar dâhil, üçüncü kişiler ile kurum ve kuruluşlara bilgi veremez.
(2) Kurula, Kurul Başkanlığı tarafından görevlendirilen meslek personeline, 5549 sayılı Kanun kapsamında yükümlülük denetimi ile görevlendirilen denetim elemanlarına, yatırım kuruluşunun yönetim kuruluna veya yönetim kurulu tarafından 7 nci maddenin birinci fıkrası kapsamında görevlendirilen üyelerine bilgi verilmesi bu maddenin birinci fıkrasında yer alan yasağın ihlali sayılmaz.
(3) Bu maddenin birinci fıkrasındaki yasak şüpheli işlem hakkında bildirimde bulunan kişi, kurum ve kuruluşlar veya bu kimselerin işlemi fiilen yapan ve yöneten mensupları veya bunların kanuni temsilcileri ve vekillerinin yanı sıra şüpheli işlem hakkında bildirimde bulunulduğuna herhangi bir şekilde vakıf olan diğer personeli de kapsar. Yatırım kuruluşunda bildirimde bulunmakla görevlendirilen personele yapılan dâhili bildirimler de gizlilik kapsamındadır. Şüpheli işlem hakkındaki bildirimler elektronik ortamda yapılacak olursa bildirimi gerçekleştiren görevliler, sisteme erişimi sağlayan her türlü ortamdaki kart, şifre ve sair bilgi ve araçları hiç kimseye veremez.
(4) Bildirimde bulunan görevlinin kimlik bilgileri saklı tutulur. Bildirimde bulunanlara dair, bu maddenin birinci ve ikinci fıkrasında sayılanlar dışında, üçüncü kişi, kurum ve kuruluşlara bilgi verilemez. Söz konusu kişilerin kimlik bilgilerinin saklı tutulması ve güvenliklerinin sağlanması için gerekli önlemler alınır.
(5) Bildirimde bulunanlar bildirim formlarının ve bu formlara ilişkin destekleyici diğer bilgi ve belgelerin gizliliğini sağlamak ve güvenli bir ortamda muhafaza edilmesi için gerekli tedbirleri almak zorundadırlar.
Şüpheli işlem hakkındaki bildirimin şekli
MADDE 9 –
(1) Yatırım kuruluşları, şüpheli işlemle karşılaştıklarında, işlem hakkında yetki ve imkânları ölçüsünde araştırma yaptıktan sonra, edinilen bilgi ve bulgular çerçevesinde Ek/1'de yer alan bildirim formunu doldurarak veya bu formda yer alan asgari bilgileri içeren bir yazı ile Kurulun İstanbul Temsilciliği adresine Piyasa Gözetim ve Denetim Dairesine hitaben bildirimde bulunurlar. Acil olarak bildirimde bulunulması gereken hallerde bildirimler Piyasa Gözetim ve Denetim Dairesinin (0212) 334 5603 numaralı faksına da gönderilebilir. Faks yoluyla bildirim yapılmasının ardından aynı bildirim posta yoluyla da yapılır.
(2) Şüpheyi destekleyen bilgi ve belgeler bildirim formuna veya yazısına ek yapılır. Bildirimlerin gizliliğini sağlamak üzere gerekli tedbirler alınır.
(3) Bildirimde bulunulan işlemle ilgili olarak yeni bilgi ve bulgular elde edilmesi durumunda daha önce yapılan bildirime ek olduğu belirtilerek ivedililikle bildirimde bulunulur.
(4) Bildirimde bulunanlara bildirim formunda belirtilen e-posta üzerinden, söz konusu bildirimin kayda alındığına dair elektronik ortamda bilgi verilir.
(5) Kurul, bildirim formlarının düzenlenmesine, bildirimlerin elektronik ortam ve bilgi iletişim araçları kullanılarak yapılması zorunluluğu getirilmesine ve şüpheli işlem hakkındaki bildirimlerde elektronik imza kullanılmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkilidir.
Muhafaza ve ibraz
MADDE 10 –
(1) Yatırım kuruluşları bu Tebliğ kapsamındaki bildirimlere ilişkin her türlü ortamdaki belgeleri düzenlenme tarihinden, defter ve kayıtları ise son kayıt tarihinden itibaren sekiz yıl süre ile muhafaza etmek ve talep edilmesi halinde Kurula ibraz etmek zorundadır.
(2) Kurul, bu Tebliğ kapsamında kendisine gönderilen bildirimleri ve buna ilişkin her türlü bilgi ve belgeyi, bildirimin ulaşmasından itibaren sekiz yıl süre ile muhafaza eder.
Diğer hükümler
MADDE 11 –
(1) Bilgi suistimali veya piyasa dolandırıcılığı suçlarına ilişkin olarak şüpheli işlemlerin tespitinde yatırım kuruluşlarına yardımcı olması için Ek/2'de yer alan şüpheli işlem kalıpları belirlenmiştir. Bildirimde bulunmak için şüpheye konu olan hususun burada belirtilen kalıplara uyması şartı aranmamalıdır. Şüphe doğuran hususlar, sayılan kalıplardan farklı olsa dahi bilgi suistimali veya piyasa dolandırıcılığı suçunu teşkil edebileceğine dair bir bilgi edinilmesi veya şüphe duyulması durumunda bildirimde bulunulması gerekmektedir.
(2) İşlemlerin şüpheli işlem kalıplarına uygunluğu değerlendirilirken sermaye piyasası mevzuatında yer alan müşteri tanıma kuralı göz önünde bulundurulmalı ve değerlendirme müşteri ve işlem bazında yapılmalıdır. Şüphe veya şüpheyi gerektiren bir hususun olup olmadığı, gerektiğinde birden çok işlem bir arada ele alınarak değerlendirilir.
(3) İşlemin şüpheli olup olmadığı değerlendirilirken müşterinin genel profili, geçmiş yatırım karakteri ve tecrübesi gibi hususların da dikkate alınması gerekmektedir.
(4) Kurul kendisine ulaşan bildirimleri güvenli ve tasnifli bir şekilde arşivler.
(5) Kurul kendisine ulaşan bildirimleri gizlilik kurallarına riayet etmek suretiyle incelenmek üzere Borsa İstanbul’a iletebilir.
Yürürlük
MADDE 12 –
(1) Bu Tebliğ 1/7/2014 tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 13 –
(1) Bu Tebliğ hükümlerini Kurul yürütür.
Ek/1:
Ek/2:
BİLGİ SUİSTİMALİ VEYA PİYASA DOLANDIRICILIĞINA İLİŞKİN ŞÜPHELİ İŞLEM KALIPLARI
A) Bilgi suistimaline ilişkin kalıplar:
1) Bir müşterinin hesap açar açmaz veya uzun bir süredir işlemi olmadığı halde belirli bir payda net alım yönünde işlemler gerçekleştirmesi, bu işlemlerin hızlı bir şekilde tamamlanması için aceleci davranması, bu işlemler sonrasında söz konusu payla ilgili önemli bir gelişmenin yaşanması ve fiyatın yükselmesinin ardından müşterinin söz konusu payları satarak kısa bir süre içerisinde normal olmayan bir kazanç elde etmesi.
2) İçsel bilgiye erişimi olabilecek bir kişinin, genel işlem karakterine uyumlu olmayan surette, halka açık bir şirketi ilgilendiren önemli bir gelişmenin öncesinde ve/veya sonrasında halka açık şirket paylarında alım veya satım ağırlıklı işlem gerçekleştirerek menfaat elde etmesi.
3) Telefonla veya doğrudan müşteri temsilcisine sözlü olarak emirlerin iletimi sırasında veya işlemler gerçekleştikten sonraki süreçte yatırımcının söz, ifade, davranış, tutum ve emirlerinin zamanlamasından hareketle halka açık bir şirketi ilgilendiren içsel bilgiye veya sürekli bilgiye diğer yatırımcılardan önce sahip olduğu yönünde izlenim edinilmesi.
B) İşleme dayalı piyasa dolandırıcılığına ilişkin kalıplar:
1) Bir kişi veya birlikte hareket eden kişiler tarafından belirli bir payın fiyatını sabit tutmaya dönük pozisyon alınması, payın işlem miktarı ve emir büyüklüklerine göre arz ve talebine etki edecek veya fiyatını değiştirecek büyüklükte emirler verilmesi veya işlemler gerçekleştirilmesi sonucunda piyasanın yanıltılması.
2) Bir kişi veya birlikte hareket eden kişiler tarafından, piyasanın genel işlem karakterine uyumlu olmayan surette, normal finansal gerekçelerle açıklanamayacak şekilde farklı piyasalarda (korunma amacıyla açıklanamayacak aynı yönlü vadeli işlem sözleşmesi, opsiyon ve spot işlem alımı-satımı) büyük ölçekte işlemler gerçekleştirilerek piyasanın yanıltılması.
C) Bilgiye dayalı piyasa dolandırıcılığına ilişkin kalıplar:
1) Belirli bir pay hakkında yatırımcıların kararlarını etkileyici nitelikte, herhangi bir dayanağı olmayan yalan, yanlış veya yanıltıcı bilgi vermek.
2) Belirli bir payda pozisyon alındıktan sonra piyasada yanıltıcı haberler yaymak suretiyle yatırımcıların kararlarını ve dolayısıyla payların fiyatını etkilemeye dönük faaliyetlerde bulunulması.
D) Diğer örnek teşkil edebilecek şüpheli işlem kalıpları
1) Müşteri hesabının gerek açılışından itibaren, gerekse sonradan vekaletsiz olarak bir başkası tarafından kullanılması.
2) Müşterinin daha önce Kurul kararı ile hakkında işlem yasağı uygulanan kişilerle irtibatlı olması ve işlemlerin bu kişilerin yönlendirmesi ile yapılması.
3) Bir kişinin hesabından, o kişinin yaşı, mesleki nitelikleri, mali durumu, sermaye piyasalarındaki tecrübe ve bilgi birikimi gibi özelliklerine uygun olmayan şekilde yüksek miktarlı yoğun işlemler gerçekleştirilmesi.
4) Aynı ikametgah veya iş adresine sahip olmayan iki veya daha fazla farklı müşteri hesabı için hesabın kısa bir zaman aralığı içinde aynı IP adresi üzerinden yatırım kuruluşu sistemine bağlanılması, emir iletilmesi veya işlem yapılması.
5) Görünürde birbirinden bağımsız hareket eden müşterilerin; aynı adres, telefon ve benzeri iletişim bilgilerini vermesi, aynı lehtarlara havale göndermesi, aynı amirlerden havale alması veya açtıkları hesaplarda aynı kişi ya da kişilere vekalet vermesi.
6) Büyük miktarlı para yatırma işlemlerinin havale veya EFT yoluyla yapılması yerine elden yatırılmak istenmesi, havale mahiyetindeki para hareketlerinin kasa üzerinden nakit çekme ve yatırma suretiyle gerçekleştirilmek istenmesi.
7) Bir yatırım kuruluşu müşterisinin telefonla emir iletimi kurallarına aykırı olarak emirlerini ses kaydı yapılmayan telefonlar üzerinden iletmek istemesi, bu amaca yönelik olarak yatırım kuruluşu çalışan veya yöneticilerine teklifte bulunması.